شیعه و سنی دو فرقه ای اسلامی هستند که مشترکات فراوانی در اصول و فروع دین دارند اما نقطه افتراق اساسی شیعه و سنی مساله امامت است که منشاء خیلی از اختلافات دیگر شده است.
در مساله امامت اختلاف هم در اصل قضیه است که اهل سنت آن را از فروع دین و شیعه از اصول دین می شمارند و هم در امور متفرع بر آن اختلاف وجود دارد از قبیل ضرورت وجود امام، عصمت امام و تنصیصی بودن مقام امامت و انحصار ائمه ـ علیهم السلام ـ در دوازده نفر.(1)
مقام امامت به اعتقاد شیعه مقام جانشینی پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در توضیح، تبیین، بیان، حفظ، اجرای قوانین ا لهی و تربیت نفوس می باشد. زیرا امام به اعتقاد شیعه به جز وحی همه مقامات پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ را دارا است و همان ادله ای که بعثت انبیاء را ا لزامی می کند اصل امامت را نیز مستدل می نماید. و به عقیده ی شیعه جز مقام عصمت به آن نائل نمی شود زیرا قرآن از امامت به عهد ا لهی یاد می کند که ابراهیم خلیل ـ علیه ا لسلام ـ بعد از امتحانات و بعد از طی مقام نبوت، رسالت و خلّت به آن منصب می رسد.(2) و لذا خداوند چون که معصومین را می شناسد آنان را برای امت معرفی نموده است.
اما اهل سنت امامت بعد از پیغمبر را صرف یک مسئولیت ظاهری در حد ریاست حکومت دینی از فروع دین می دانند و معتقدند مسا له جانشینی پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ یک امر انتخابی و واگذار شده به مردم است.(3)
آیاتی از قرآن که دلیل حقانیت دعوای تشیع یعنی اثبات امامت است فراوان است که به برخی از آنها اشاره می شود:
الف) آیه اطاعت:یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِی شَیءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللّهِ وَالرَّسُولِ إِن کُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْیوْمِ الآخِرِ ذَلِکَ خَیرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلاً. ای کسانی که ایمان آورده اید! اطاعت کنید خدا را، و اطاعت کنید پیامبر و اولی الامر از خودتان را....(4)
به طور اطلاق در این آیه خدا به اطاعت از خود و رسول و اولی الامر دستور داده و اطاعت از اولی الامر و اطاعت از خدا و رسول بدون قید و شرطی در کنار هم قرار گرفته و معلوم می شود اطاعت از اولی الامر با اطاعت از خدا و رسول خدا تفاوت ندارد و لازمه موافقت اوامر و نواهی اولی الامر با اوامر و نواهی خدا و رسول، آن است که آنها از خطا و گناه باید معصوم باشند. و گرنه لازم می آید خدا به اطاعت از کسانی امر کرده باشد که مصون از گناه نیستند و چنین فرمان مطلق از خدای حکیم عقلاً قبیح و منکر است. زیرا مستلزم عصیان خالق و اطاعت مخلوق است و چنین اطاعتی مطابق احادیث رسیده از پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ جایز نیست.(5)
و لذا کسانی دیگری که اطاعت آنها لازم است مثل وا لدین با این که اطاعت آنها در حدّ اهمیت اطاعت از اولی الامر نیست همواره محدود به حدودی است و مقید به این است که از اطاعت آنان معصیت خدا لازم نیاید.(6)
از آن چه گفته شد نتیجه می گیریم که اولی الامر باید افراد معصوم و معینی باشند و خدا باید آنان را معرفی کرده باشد زیرا درک عصمت از حیطه عقل خارج است و معقول نیست خدا از یک طرف امر به اطاعت بدون چون و چرا از اولی الامر بکند و از طرفی تعریف آنها را به مردمی واگذار کرده باشد که معصوم را نمی شناسند چون چنین فرمانی تکلیف به امر غیر مقدور است.
فخر رازی از علمای برجسته اهل سنت با اذعان به این که لازمه امر به اطاعت مطلقه از اولی الامر عصمت آنها است، ضرورت عصمت آنان را پذیرفته و می گوید: اگر امام معصوم نباشد تضاد در حکم ا لهی لازم می آید زیرا از یک طرف اطاعت آنها را واجب کرده و از طرفی دیگر آن جا که آنان به خطا فرمان می دهند ارتکاب آن عمل ممنوع است. لکن فخر رازی به بهانه این که شخص معصوم در میان امت قابل تشخیص نمی باشد و نیز به دلیل این که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرموده است: «امت من هرگز به خطا اتفاق نمی کند»، اهل حل و عقد را مصداق اولی الامر قرار داده و رأی آنها را معصوم پنداشته است.(7)
به فخر رازی و کسانی دیگری که به این مطلب قائلند باید گفت اولاً هیچ گاه اجماع امت به عنوان اهل حل و عقد در میان مسلمانان تحقق پیدا نکرده است. ثانیاً با فرض تحقق، به علت عدم معصوم بودن افراد حل و عقد ممکن نیست، با جمع شدن آنان وصف عصمت برای این جمع به وجود آید. ثا لثاً امت اسلامی در مسا له امامت و حکومت از شخص خلیفه پیروی می کند نه از شورای حل و عقد زیرا در خارج اولی الامر فقط یک نفر بوده است و شورای حل و عقد هیچ گاه خلافت را به عهده نداشته است.
رابعاً مضمون کلام پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ این نیست که رأی هیأت حاکمه به خطا نمی رود زیرا گذشته و حال، شهادت به خطای رأی نمایندگان امت می دهد بلکه معنای حدیث این است که امت بر خطا اجماع نمی کند و هیچ گاه وضعیت به حدی نمی رسد که حتی یک نفر هم از حق پیروی نکند، هر چند آن یک نفر معصوم باشد و هیچ دلیلی بر این وجود ندارد که کلمه «امت» به اهل حل و عقد معنی شود.(8)
خامساً راه شناخت فرمانروایان مفترض الطاعه، قرآن و روایاتی است که در منابع معتبر اهل سنت نیز آمده است. آیات ولایت، مودت، تطهیر، مباهله و آیه تبلیغ و روایات وارده در تفسیر آنها و نیز روایات ثقلین، منزلت، غدیر، سفینه و اولی الامر را معرفی نموده است و روایاتی مربوط به آیه اطاعت به این مضمون که اولی الامر کیانند زیاد است در اینجا به سه نمونه اکتفا می کنیم:
1. سلیمان حنفی نقل نموده که از امام علی ـ علیه السلام ـ سئوال شد : کوچک ترین امری که موجب گمراهی انسان می شود چیست؟ حضرت فرمود: «نشناختن ولی الله مفترض الطاعه که حجت خدا و شاهد بر خلق است و خدا به اطاعت او دستور داده است». وقتی سائل از حضرت درخواست توضیح بیشتری می کند می فرماید: «منظور کسانی است که خدا در قرآن آنها را قرین خود و رسولش قرار داده و فرموده است: (ای مؤمنان، خدا و رسول و اولی الامر را اطاعت کنید)». و سپس ادامه می دهد: منظور از اولی الامر کسانی است که پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در مواضع متعدد و حتی در خطبه ای که هنگام رحلت خود آنها را معرفی نموده و فرموده است: دو چیز نفیس را میان شما می گذارم یکی کتاب الله و دیگری عترت و اهل بیتم ـ علیهم السلام ـ ».(9)
2. و نیز در تفسیر همین آیه از پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نقل شده که حضرت اسامی دوازده امام را به ترتیب برده و آنها را معرفی کرده است.(10)
3ـ جابر بن عبدالله انصاری می گوید: وقتی آیه «اولوالامر» نازل شد از پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ پرسیدم مراد چه کسانی هستند؟ فرمود: «آنهایی که خدا اطاعت شان را قرین اطاعت خود و رسولش قرار داده و آنها خلفاء من و ائمه مسلمین بعد از من هستند، اول آنها علی ـ علیه السلام ـ است بعد امام حسن ـ علیه السلام ـ و بعد...».(11)
ب) آیه تطهیر:إِنَّمَا یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنکُمُ ا لرِّجْسَ أَهْلَ ا لْبَیتِ وَیطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا. «همانا خدا می خواهد که هر گونه رجس و پلیدی را از شما اهل بیت دور کند و شما را پاک و طاهر قرار دهد».(12)
آیه دلالت بر عصمت اهل بیت ـ علیهم السلام ـ دارد زیرا زدودن هر نوع رجس و پلیدی شامل گناهان صغیره و کبیره می شود به خصوص که تطهیر به اراده تکوینی خداست.
اما به بهانه این که جملات قبل و بعد آیه تطهیر مربوط زنان پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ است نمی توان گفت مراد از «اهل بیت» زن های حضرت است. زیرا اولاً برگرداندن ضمیر مردان (عنکم = از شما) به زنان صحیح نیست.
ثانیاً روایات فراوانی از طریق فریقین وارد شده که این آیه اختصاص به پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و علی ـ علیه السلام ـ و فاطمه ـ علیها السلام ـ و حسن و حسین ـ علیهم السلام ـ دارد و احدی در این فضیلت با آنان شرکت ندارد. در بعضی از این روایات آمده که پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فاطمه و علی و حسن و حسین ـ علیهم السلام ـ را زیر عبا جمع کرد و فرمود: «خدایا اینها خاندان من هستند رجس و پلیدی را از آنها دور کن». در این هنگام آیه تطهیر نازل شد. فخر رازی می گوید در صحت این روایت جای مناقشه نیست زیرا مورد اتفاق علمای تفسیر و حدیث است.(13)
سیوطی در حدود 18 روایت ذکر نموده است که دلالت بر نزول آیه تطهیر در شأن پنج تن دارند و در دسته ای از آنها خود زنان پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و پیشاپیش آنها ام سلمه و عایشه اعتراف نموده اند به این که آیه ویژه پنج تن است و خودشان از جمله اهل بیت ـ علیهم ا لسلام ـ نیستند.(14)
ثا لثاً پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ پیشاپیش زمینه ی هر گونه شبهه را از بین برده زیرا می دانسته که ممکن است مسلمان ها قرآن را بخوانند و «اهل بیت» را بر طبق آیات ما قبل و ما بعد این آیه حمل کنند همان آیاتی که به بانوان پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ هشدار می دهد و لذا پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ برای آموزش مردم طبق برخی از روایات تا نه ماه پس از نزول آیه تطهیر پیش از اقامه نماز صبح همواره از در خانه علی ـ علیه ا لسلام ـ و فاطمه ـ علیها السلام ـ و حسنین ـ علیهم السلام ـ ردّ می شد و صدا می زد که: «الصلوة یا اهل البیت» و آن گاه آیه تطهیر را تلاوت می نمود.(15)
ج) آیه ولایت:إِنَّمَا وَلِیکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ. «کلمه «إنّما» دلالت می کند که ولایت در این آیه منحصراً برای خدا و رسول و آن کسانی است که ایمان آوردند آنان که به پای می دارند نماز را و می دهند زکات را و حال آن که در رکوع باشند».(16)
فخر رازی نقل می کند که ابوذر گفت: نماز ظهر را با رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در مسجد خواندم، سائلی سئوا لی کرد و کسی به او چیزی نداد و علی ـ علیه السلام ـ در حال رکوع بود اشاره کرد به سائل که انگشتر حضرت را بگیرد...
آن گاه پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ دعا کرد و گفت «خدایا برادرم موسی از تو شرح صدر خواست... اجابت کردی بارا لها به من هم شرح صدر بده و کارم را آسان کن و برای من وزیری از اهلم قرار بده». کلمه حضرت تمام نشده بود که خدا این آیه را نازل کرد.(17)
نزول آیه بعد از دعای حضرت پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ اجابت آن است به این که هر مقامی که هارون نسبت به موسی داشت، همان مقام را خدا به علی ـ علیه السلام ـ نسبت به پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ عطا کرده است. همان طوری که هارون خلیفه بلافصل موسی ـ علیه السلام ـ بود علی ـ علیه السلام ـ نیز خلیفه پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ است و حدیث منزلت نیز شاهد بر این مطلب است.
از سنت احادیث فراوانی را شیعه و سنی نقل کرده اند که جایگاه اهل بیت ـ علیهم السلام ـ را در مسا له خلافت پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ مشخص می نماید. به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
الف) حدیث ثقلین:این حدیث که به مناسبت های مختلف و در جاهای مختلف از وجود مبارک پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ صادر شده یک حدیث نیست که راویان متعدد داشته باشد بلکه چندین روایت است و در هر مناسبتی که بیان شده ناقلان متعدد آن را به طور مستقیم از پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نقل کرده اند به طوری که جای تردیدی در صدور هیچ یکی از آنها از پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ باقی نمی گذارد.(18)
بعلاوه منابع معتبر شیعه، و سنی این احادیث را ضبط کرده(19) وما این حدیث را از مستدرک حاکم نیشابوری می آوریم ایشان می گوید که این حدیث طبق شرط بخاری و مسلم صحیح و سند متصل به پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ دارد و راویان آن معتبر و بیش از بیست نفر آن را به طور مستقیم از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ روایت کرده است و بنابر نقل زید بن ارقم پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ اینگونه می فرماید: «کأنی قد دعیت فاجبت إنی قد ترکت فیکم ا لثقلین احدهما اکبر من الآخر کتاب الله تعا لی و عترتی فانظروا کیف تخلفونی فیهما فانهما لن یتفرقاً حتی یردا علی ا لحوض.. من به زودی از میان شما می روم و دعوت حق را لبیک می گویم. دو چیز گرانبها که یکی بزرگتر از دیگری است در میان شما می گذارم کتاب خدای بزرگ و عترتم پس بنگرید چگونه پس از من با این دو رفتار می کنید همانا آن دو از همدیگر جدا نمی شود تا بر من در حوض کوثر وارد شوند».(20)
بین قرآن و عترت چنان همراهی و هم سنخی است که دست زدن به دامان هر یک سر نهادن به دامان دیگری و انکار یکی کفر به دیگری است و حدیث ثقلین بهترین بیان و حجت بر این همتایی می باشد و در این کلام حضرت چنان پیوند میان قرآن و خاندان عصمت ترسیم می کند که گسستی در آن تصور نمی شود و هر دو در کنار هم چراغ هدایتند.
اولین نکته ای که این حدیث بر آن دلالت دارد عصمت عترت است چون توصیف قرآن و عترت به یک وصف و عدل بودن قرآن و عترت برای همدیگر و توصیه پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به لزوم تمسک و إتّباع و اعتصام به آن دو بدون چون و چرا و عاری از هر قیدی دلیل روشنی است بر معصوم بودن اهل بیت ـ علیهم السلام ـ و چنان که قرآن کتاب هدایت و نور مقدس از ظلمات است به قاعده تناسب، معلم آن نیز باید معصوم از خطا و گناه باشد تا با تمسک به این هدایت و هادی معصوم ـ علیه السلام ـ ، بشر از ضلالت های فکری، اخلاقی، و عملی بیمه شود و گرنه قرآن بدون چنین مفسر و معلمی ناقص است و نقض غرض از نزول آن لازم می آید و هدایت بشر را نتیجه نمی دهد.
در حدیث ثقلین پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در بیانات خویش که از نظر ا لفاظ متفاوت است روی جدایی ناپذیر بودن قرآن و عترت تأکید می نماید و آن را با کلمه «لن یعنی هرگز» که دلالت بر ابدیت دارد بیان می نماید و نیز با همین کلمه «لن» هدایت امت را در فرض پیروی از عترت و قرآن تضمین می نماید زیرا می فرماید: «... لن تضلوا إن اتبعتموهما، هرگز گمراه نمی شوید اگر از آن دو پیروی کنید»(21) و معنای آن این است که اگر از یکی پیروی شود و دیگری رها گردد قطعاً گمراهی را به دنبال خواهد داشت.
درباره تمسک به عترت پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ یکی از متعصب ترین علماء اهل سنت می گوید: آنانی که به کتاب خدا و سنت رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ علم دارند عترت رسول خدا هستند که از بقیه علما به خاطر زیادی علم شان و به خاطر آن که خدا آنها را از هر رجسی تطهیر کرده است، ممتازند و کسی که به او تمسک باید بشود علی بن ابی طالب است به جهت استنباطات دقیقش. لذا ابوبکر گفت علی از عترت رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ یعنی از همان کسانی است که پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بر تمسک به آنان تأکید کرده است.(22)
ب) حدیث دوازده خلیفه، امیر، نقیب و دوازده امام:«انا سید ا لنبیین و علی سید ا لوصیین و إنّ اوصیائی بعدی اثنی عشر اولهم علی و آخرهم ا لقائم ا لمهدی. پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می فرماید: اوصیاء بعد از من دوازده نفرند که اول آنها علی ـ علیه السلام ـ و آخر آنها مهدی(عج) است».(23)
در بعضی از روایات کلمه «نُقبا» دوازده خلیفه و دوازده امیر آمده است که همگی اشاره به مساله ولایت امر دارد و نیز در این احادیث بیان شده که این دوازده جانشین پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از قریش اند. تفسیر شیعه از این حدیث بسیار روشن و منظور از آنها دوازده امام معصوم ـ علیهم السلام ـ است ولی این حدیث برای سایر مذاهب به صورت یک مساله پیچیده درآمده است و تفسیر روشنی نتوانسته اند ارائه کنند زیرا بر هیچ یک از خلفاء نخستین و بنی امیه و بنی عباس تطبیق نمی کند.
سلیمان قندوزی می گوید بعضی از اهل تحقیق گفته احادیثی که دلالت می کند خلفاء بعد از پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ دوازده نفرند. از طرق مشهور نقل شده و با گذشت زمان دانسته می شود که مقصود رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از این حدیث امامان دوازده گانه از اهل بیت و عترت او هستند زیرا این حدیث بر خلفاء نخستین بعد از او تطبیق نمی کند چون عددشان کمتر از 12 است و نیز نمی توان آن را بر ملوک بنی امیه منطبق دانست زیرا از یک سو بیش از 12 نفرند و از سوی دیگر همه آنها به جز عمر بن عبدا لعزیز مرتکب ستم های آشکاری شدند و از سوی سوم آنها از بنی هاشم نیستند. در حا لی که در بعضی از طرق این حدیث آمده که همه آنها از بنی هاشم اند. و نیز نمی توان آنها را بر ملوک بنی عباس تطبیق کرد چرا که تعدادشان بیش از 12 نفر نفرند و نیز آنها رعایت حدیث کساء و آیه مودت (سوره شوری آیه 23) را نسبت به عترت پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ آن طوری که باید نکردند. بنابراین راهی جز این نمی ماند که حدیث را منطبق بر امامان دوازده گانه اهل بیت پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بدانیم زیرا آنها آگاه ترین، با تقواترین و بزرگوارترین مردم زمان خود بودند و حسب و نسب آنها از همه برتر بودند و علوم آنها از طریق آباءشان به جدّشان متصل بوده است.
بعد می گوید آنها را اهل کشف و تحقیق و توفیق همین گونه شناخته اند و مؤید گفتار این بعض حدیث ثقلین و احادیث دیگری است.(24)
ج) حدیث غدیر:«من کنت مولاه فعلی مولا» از احادیث متواتری است که علاوه بر شیعه، اهل سنت نیز آن را نقل کرده است و این همان بیان پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ است در غدیر خم که فرمود هر کس من مولای او هستم علی ـ علیه السلام ـ مولای او است.(25)
محمد بن جریر طبری صاحب تاریخ در کتاب «الولایة» آن را از 75 طریق روایت کرده و متواتر دانسته و نیز ابوا لعباس احمد بن محمد بن سعید بن عقده در کتاب «الموالاة» طرق این خبر را از 105 طریق ذکر کرده است.(26)
دلالت روایت بر ولایت بلافصل علی ـ علیه السلام ـ روشن است زیرا لفظ «مولی و ولی» گرچه در معانی مختلف و از جمله به معنی دوست، یاور و سرپرست و اولای به تصرف استعمال شده ولی با وجود قرائنی معین می شود که مراد از آن در این حدیث ولایت امر است، زیرا: اولاً قبل از این بیان رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از رحلت خود خبر داده و سفارش به کتاب خدا و عترت خویش کرده و بعد از آن علی ـ علیه السلام ـ را به عنوان «مولی» معرفی نموده است و این مبین آن است که مقصود شناساندن کسی است که بعد از پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ مرجع است و امت با تمسک به او و قرآن از گمراهی خود را باید نجات دهد.
ثانیاً حضرت خاتم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از حاضرین اقرار به این معنی گرفته است که نبی نسبت به مؤمنین سزاوارتر از خود آنهاست یعنی همان اولویتی که در قرآن برای پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ثابت است (سوره احزاب آیه 6) بعد فرموده «من کنت مولاه فعلی مولاه» و با تقدیم جمله (آیا من نسبت به شما سزاوارتر نیستم؟!) هر گونه شبهه را در معنی مولا دفع فرموده و همان اولویت ثابت برای خود را برای علی ـ علیه السلام ـ اثبات نموده است.
ثا لثاً اعلان این که علی ـ علیه السلام ـ دوست و یاور اهل ایمان است نیاز به این همه مقدمات و خطبه خوانی و معطل کردن آن جمعیت عظیم از حج برگشته در آن هوای گرم و گرفتن اعترافات پی در پی نداشت و چنین کاری برای چنان هدفی با مقام خاتمیت نمی سازد و از سوی دیگر دوستی مسلمانان نسبت به همدیگر از بدیهی ترین مسائل اسلامی است. زیرا پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ وقتی وارد مدینه شد بین اصحاب اخوت برقرار کرد.
رابعاً یک دوستی ساده جای آن را نداشت که مردم و شخص عمر با جمله (بخٍ بخٍ یابن ابیطالب... مبارک باد ترا که مولای من و مولای مرد و زن مؤمن گردیدی).(27) به علی ـ علیه السلام ـ تبریک بگویند و آن را موفقیت تازه بشمرند و آیه اکمال دین (سوره مائده آیه 3) نازل شود بلکه این تهنیت به خاطر یک امر اختصاصی ولایت امر بوده است.
خامساً پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بعد از توصیه به قرآن و عترت با بلند کردن دست علی ـ علیه السلام ـ خواسته است جلو هر گونه شبهه را بگیرد و بفرماید این همان ثقل اصغری است که از قرآن جدا شدنی نیست و عصمت او ضامن هدایت امت است و هم چنان که پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ مولای جمیع مؤمنین است همان مولویت برای علی ـ علیه السلام ـ ثابت است.
گذشته از این آیات و روایاتی که بیان شد آیات و روایات متعدد دیگر بر حقانیت مذهب تشیع وجود دارند که مجا لی برای توضیح آنها نیست و فقط به ذکر عناوین آنها اکتفاء می شود: آیه مباهله، مودت، هاد ،اهل ذکر و آیه نام گذاری اهل بیت به اسم مسلمان توسط حضرت ابراهیم (ع) از آیاتی است که در این مساله می توان به آنها استدلال نمود. و نیز حدیث منزلت دار و سفینه از احادیث دیگری است که در این باره از پیامبر (ص) صادر شده است.
پی نوشتها
1. شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، اوائل المقالات، دارالمفید، بی تا، ص71.
2. بقره : 124.
3. ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، دارالاحیاء التراث العربی، چاپ چهارم، بی تا، ج1، ص191.
4. نساء : 59.
5. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، قم، دفتر نشر اسلامی، بی تا، ج4، ص620.
6. عنکبوت : 8.
7. فخر رازی، محمد، تفسیر کبیر، بیروت، دارالفکر، 1415ق، ج1، ص144.
8. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، قم، دفتر نشر اسلامی، بی تا، ج4، ص626.
9. سلیمان بن ابراهیم حنفی قندوزی، ینابیع الموده، دارالاسوه، چاپ اول، 1416ق، ج1، ص351.
10. سلیمان بن ابراهیم حنفی قندوزی، ینابیع الموده، دارالاسوه، چاپ اول، 1416ق، ج1، ص351.
11. المیرزا محمد المشهدی، تفسیبر کنز الدقائق، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ اول، 1407ق، ج2، ص492.
12. احزاب : 33.
13. فخر رازی، محمد، تفسیر کبیر، بیروت، دارالفکر، 1415ق، ج8، ص90.
14. سیوطی، الدرالمنثور، دارالمعرفه، چاپ اول، 1365، ج5، ص196. سنن ترمذی، ج5، ص31.
15. محمد بن عیسی الترمذی، سنن الترمذی، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، 1403ق، ج5، ص31.
16. مائده : 55.
17. فخر رازی، محمد، تفسیر کبیر، بیروت، دارالفکر، 1415ق، ج12، ص28.
18. مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، دارالکتاب الاسلامیه، چاپ پنجم، 1381ش، ج9، ص64.
19. تعدادی از منابع معتبر اهل سنت که این حدیث را نقل کرده است عبارتنداز: سنن دارمی، ص432. مسند احمد، ج5، ص182. ینابیع الموده قندوزی، ج1، ص114. السنن الکبری بیهقی، ص30.
20. حاکم نیشابوری، محمد، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالمعرفة، 1406ق، ج3، ص109.
21. حاکم نیشابوری، محمد، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالمعرفة، 1406ق، ج3، ص110.
22. ابن حجر، الصواعق المحرقه، بی تا، بی نا، ص151.
23. سلیمان بن ابراهیم حنفی قندوزی، ینابیع الموده، دارالاسوه، چاپ اول، 1416ق، ج3، ص291.
24. سلیمان بن ابراهیم حنفی قندوزی، ینابیع الموده، دارالاسوه، چاپ اول، 1416ق، ج1، ص292.
25. حاکم نیشابوری، محمد، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالمعرفة، 1406ق، ج3، ص110. شهاب الدین احمد بن حجر الهیثمی، الصواعق، بی تا، بی ناشر، ص73.
26. سلیمان بن ابراهیم حنفی قندوزی، ینابیع الموده، دارالاسوه، چاپ اول، 1416ق، ج3، ص363 و ص155.
27. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1417ق، ج8، ص284.
